Процедура за стекнување со Одобрение за градење (градежна дозвола)

 Автор: Анета Јорданова 

Во текот на последната деценија се повеќе е зголемена побарувачката, како и подемот и растот на градежништвото. Значително е зголемена изградбата на деловно - станбени згради, објекти наменети за индустрија и производство и други објекти од високоградба, како и објекти од нискоградба. Аналогно на наведеното значително е зголемен и бројот на компаниите чија дејност е изградба односно изведба на објекти, а со тоа и проектирање на истите, вршење надзор и ревизија на градбата.

Што се подразбира под поимот градење?

Градење е изведување на претходни работи, изработка на проектна документација, вршење на подготвителни работи, изградба на нова градба, доградба и надградба на постојна градба, реконструкција и адаптација на постојната градба што опфаќа земјени работи, изведување на градежна конструкција, вршење на градежно-инсталатерски работи и градежно-завршни работи, вградување постројки или опрема и други работи со кои се оформува целината на градбата.

Кој може да биде носител на правото на градење?

Инвеститор или носител на правото на градење е правно или физичко лице сопственик на земјиштето на кое се гради градбата, лице кое стекнало право на долготраен закуп на градежно земјиште, концесионер, носител на правото на службеност заради градба, лице на кое сопственикот на земјиштето или носителот на правото на долготраен закуп на градежно земјиште го пренел правото на градење со правнo дело, лице кое се стекнало со право на градење со решение на стечаен судија при продажба на правото на градење во стечајна постапка и лице кое се стекнало со право на градење согласно со закон.

Кои се основните барања што треба да ги исполни градбата?

Секоја градба, зависно од намената, треба да ги исполни основните барања за градбата предвидени со параметрите од урбанистичкиот план или државната, односно локалната урбанистичка планска документација или проектот за инфраструктура. Основните барања за градбата се однесуваат на механичка отпорност, стабилност и сеизмичка заштита, заштита од пожар, санитарна и здравствена заштита, заштита на работната и животната средина, заштита од бучава, сигурност во употребувањето, ефикасно користење на енергијата и топлинската заштита, непречен пристап и движење до и во градбата и техничките својства на градежните производи што се користат за изградба. Основните барања за градежните производи, нивните технички својства и другите технички барања мора да се во согласност со законот и со другите прописи со кои се уредува квалитетот на градежните производи.

Како сопственик на граджна парцела на кој начин можам да поднесам барање за издавње на одобрение за градење и кој е надлежен орган да ја води постапката?

Барање за одобрение за градење се поднесува на електронски начин преку информацискиот систем www.gradezna-dozvola.mk, согласно член 59 од Законот за градење и Правилникот за формата и содржината на барањето за добивање на одобрение за градење како и формата и содржината на образецот на oдобрението за градење.

Доколку барањето за градежна дозвола се однесува за градба од прва категорија, односно градба од значење за Републиката, одобрение за градење издава Министерството за транспорт и врски, а доколку станува збор за градба од втора категорија, односно градба од локално значење одобрение за градење издава градоначалникот на надлежната општина.

Како најчести барања за одобрение за градење за градби од прва категорија, а кои се и најинтересни и најзначјани за компаниите во Република Македонија, се градбите со намена бензиски пумпи на државни патишта, како и во последно време зголемен е интересот за градење на мали хидроелектрични централи, додека пак од градбите од втора категорија како најзастапени од страна на компаниите се градбите со намена лесна и незагадувачка индустрија, колективни станбени згради, трговски центри, викенд куќи, како и хотелски комплекси.

Сакам да поднесам барање за одобрение за градење. Кои документи треба да ги доставам со барањето за да ми издадат одобрение за градење?

Во членот 59 став (2) од Законот за градење таксативно е набројана документацијата која треба да се приложи со цел издавање одобрение за градење. Па така, за да може лицето кое е инвеститор да ја добие потребната дозвола за градба, односно надлежниот орган да му издаде одобрение за градење, треба да ја достави следната документација:

- архитектонско-урбанистички проект заверен од надлежен орган, доколку со урбанистичкиот план или урбанистичко-планската документација е предвидена изработка на проект, односно проект за инфраструктура, доколку барањето се однесува за линиски инфраструктурни градби;

- основен проект со извештај за ревизија на основниот проект или писмен извештај со согласност за нострификација на основниот проект, доколку истиот е изработен во странство, како и позитивно мислење за проектираниот степен на механичка отпорност, стабилност и сезимичка заштита на градбата,

- идеен проект доколку истиот претходно е доставен и одобрен,

- доказ за право на градење и

- геодетски елаборат за нумерички податоци за градежното земјиште.

Што претставува доказ за право на градење, односно кој може да биде носител на правото на градење (инвеститор)?

Инвеститорот своето право на градење може да го докаже со приложување на еден од доказите кои се утврдени во Законот за градење. Па така, носителот на правото на градење, како доказ за право на градење, треба да достави еден од следните докази.:

- имотен лист со запишано право на сопственост или право на долготраен закуп или право на службеност на градежното земјиште, кој е составен дел на геодетскиот елаборат за нумерички податоци за градежното земјиште

- договор за пренесување на правото на градење на предметното градежно земјиште,

- договор за концесија или договор за јавно приватно партнерство,

- одлука на Владата на Република Македонија со која државен орган, агенција или фонд основани од Владата на Република Македонија, правни лица во целосна или доминатна сопственост на Република Македонија или единица на локалната самоуправа се стекнале со право на градење,

- договор со заедницата на сопственици на посебни делови на објектот или писмена согласност од мнозинството сопственици на посебните делови од објектот кои претставуваат повеќе од половината од вкупната површина на објектот со имотни листови за посебните делови на објектот, доколку се работи за доградба и надградба на згради во етажна сопственост,

- одлука на совет на општината,

- изјава од инвеститорот со која истиот ќе потврди дека ја презема обврската да ги регулира имотноправните односи во текот на изградбата и дека истите целосно ќе ги регулира до поднесување на барањето за одобрение за употреба односно до подготвување на извештајот за извршен технички преглед од надзорен инженер, доколку се работи за изградба на линиски инфраструктурни објекти кои што се државни патишта, локални патишта и улици, водоснабдителни и канализациони системи железнички пруги, гасоводи и далноводи, продуктоводи, топловоди, нафтоводи, жичари, градби за производство на електрична енергија од обновливи извори системи за наводнување и одводнување, базени на ниво на терен за јавна употреба градби кои претставуваат заштитено недвижно културно наследство согласно со закон, како и за објекти за потребите на државни органи, агенции или фондови основани од Владата на Република Македонија и правни лица во целосна или доминатна сопственост на Република Македонија, а не се решени имотноправните односи за целата градежна парцела и

- имотен лист со запишано право на сопственост на Република Македонија, или конечно решение за експропријација, или имотен лист со запишано право на сопственост или право на доготраен закуп или право на службеност на градежното земјиште доколку се работи за изградба на линиски инфраструктурни градби, кој е составен дел на геодетскиот елаборат за нумерички податоци за градежното земјиште.

Кои се обврските на инвеститорот по добивање на правосилно одобрение за градење?

Со цел квалитетно изведување на предвидената градба, задолжително како учесници во изградбата инвеститорот треба да вклучи правни лица кои ги вршат работите на изведување и надзор над изградбата, а кои поседуваат соодветни лиценци или пак самото правно лице кое е инвеститор на градбата поседува соодветни лиценци за изведување и надзор над изградбата.

Исто така обврска на носителот на правото на градење  е да започне со изградба на објектот во рок од две години од правосилноста на одобрението за градење, а доколку не го стори тоа одобрението престанува да важи. Градбите и од прва и од втора категорија, носителот на правото на градење треба да ги изгради во рок од 10 години.

Кои се последиците доколку при изградба на одредена градба не се почитуваат одредбите од Законот за градење?

Секое правно или физичко лице кои има намера да гради објекти потребно е во целост да ги почитува одредбите од Законот за градење. Секој објект или дел од објект изграден без одобрение за градење се смета за бесправно изграден објект, додека бесправното градење е кривично дело предвидено во Кривичниот законик, за кое е предвидено казна затвор од три до пет години, а исто така започнатата или изградената градба без соодветна документација се отстранува.

Со непочитувањето на одредбите од Законот за градење, не може да се докаже дека градбата е квалитетно изведена и изградена согласно предвидените законски стандарди и истото претставува основ за прекинување на градбата и нејзино отстранување, со што за лицето кое ја гради истата настануваат трошоци како од аспект на вложениот градежен материјал во градбата, така и прекршочни казни кои изнесуваат и до 17.000 евра.

Имајќи во предвид се претходно наведено им орепорачувам на градежните компании кои се инвеститори на голем број на објекти со различна намена, при изградбата на истите да ги почитуваат законските одредби, со што на пазарот би понудиле квалитетни градби кои ги исполнуваат светските стандарди, а со тоа би избегнале големи трошоци и несакани последици кои би настанале со непочитување на истите.

Содржината на овој текст не ги одразува ставовите на УСАИД, Стопанска комора на Македонија, Стопанска комора на северозападна Македонија, Стопанска комора за информатички и комуникациски технологии – МАСИТ, Сојуз на стопански комори на Македонија и  ЕПИ ЦЕНТАР Интернационал. Содржината на текстот е од информативен и едукативен карактер и не претставува замена на правна помош.